വാഷിംഗ്ടണ്‍: ഇന്ത്യന്‍ സര്‍ക്കാര്‍ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള ആന്‍ട്രിക്‌സ് കോര്‍പ്പറേഷനെതിരെ മൗറീഷ്യസ് ആസ്ഥാനമായുള്ള സിസി/ദേവാസും ഇന്ത്യ ആസ്ഥാനമായുള്ള ദേവാസ് മള്‍ട്ടിമീഡിയയും സമര്‍പ്പിച്ച 1.29 ബില്യണ്‍ ഡോളറിന്റെ ആര്‍ബിട്രല്‍ അവാര്‍ഡ് എന്‍ഫോഴ്സ്മെന്റ് കേസ് യു എസ് കോടതികളില്‍ തുടരാമെന്ന് യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്‌സ് സുപ്രിം കോടതി വിധിച്ചു. ഇരു കമ്പനികളും പരാജയപ്പെട്ട ഒരു സാറ്റലൈറ്റ് ഇടപാടിലാണ് കുടുങ്ങിയത്.
വിദേശ സോവറിന്‍ ഇമ്മ്യൂണിറ്റിസ് ആക്ട് (എഫ്എസ്‌ഐഎ) പ്രകാരം വ്യക്തിഗത അധികാരപരിധി പിന്തുണയ്ക്കുന്നതിന് ആന്‍ട്രിക്‌സിന് യു എസുമായി മതിയായ ബിസിനസ്സ് ബന്ധങ്ങള്‍ ഇല്ലാത്തതിനാല്‍ ദേവാസ് മള്‍ട്ടിമീഡിയയിലെ വിദേശ നിക്ഷേപകര്‍ക്ക് യു എസില്‍ 1.29 ബില്യണ്‍ ഡോളറിന്റെ നഷ്ടപരിഹാരക്കേസ് നടത്താനാവില്ലെന്ന ഒമ്പതാം സര്‍ക്യൂട്ട് അപ്പീല്‍ കോടതിയുടെ 2023ലെ വിധിയെ ഈ തീരുമാനം റദ്ദാക്കുന്നു.
ഇന്ത്യന്‍ സ്പേസ് റിസര്‍ച്ച് ഓര്‍ഗനൈസേഷന്റെ (ഐഎസ്ആര്‍ഒ) വാണിജ്യ വിഭാഗമായ ആന്‍ട്രിക്‌സ് 2005-ലാണ് ബെംഗളൂരു ആസ്ഥാനമായുള്ള ദേവാസ് മള്‍ട്ടിമീഡിയ പ്രൈവറ്റ് ലിമിറ്റഡുമായി കരാറിലെത്തിയത്. എസ്-ബാന്‍ഡ് സ്‌പെക്ട്രം ഉപയോഗിച്ച് ഇന്ത്യയിലുടനീളമുള്ള ഉപഗ്രഹ അധിഷ്ഠിത മള്‍ട്ടിമീഡിയ സേവനങ്ങള്‍ക്കായി ദേവാസിന് രണ്ട് ഐഎസ്ആര്‍ഒ ഉപഗ്രഹങ്ങളിലെ ട്രാന്‍സ്പോണ്ടറുകള്‍ പാട്ടത്തിന് നല്‍കേണ്ടതായിരുന്നു. എന്നാല്‍ 2011-ല്‍ 'ദേശീയ സുരക്ഷ' ആശങ്കകള്‍ ചൂണ്ടിക്കാട്ടി ഇന്ത്യന്‍ സര്‍ക്കാര്‍ ഏകപക്ഷീയമായി കരാര്‍ റദ്ദാക്കി.
കരാര്‍ തെറ്റായി നിരസിച്ചുവെന്ന് ആരോപിച്ച് ദേവാസ് ഇന്റര്‍നാഷണല്‍ ചേംബര്‍ ഓഫ് കൊമേഴ്സിന് (ഐസിസി) മുമ്പാകെ മധ്യസ്ഥ നടപടികള്‍ ആരംഭിച്ചു. 2015ല്‍ ഐസിസി ട്രൈബ്യൂണല്‍ ദേവാസിന് 562.5 മില്യണ്‍ യു എസ് ഡോളര്‍ നഷ്ടപരിഹാരം നല്‍കി.
എന്നാല്‍ കരാര്‍ തുടക്കം മുതല്‍ തന്നെ വഞ്ചനയാണെന്ന് ആന്‍ട്രിക്‌സും കേന്ദ്ര സര്‍ക്കാരും വാദിച്ചതായി റിപ്പോര്‍ട്ടുണ്ട്. 2021ല്‍ നാഷണല്‍ കമ്പനി ലോ ട്രൈബ്യൂണല്‍ (എന്‍സിഎല്‍ടി) ദേവാസിനെ വ്യാജ സ്ഥാപനമായി വിശേഷിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് ലിക്വിഡേഷന്‍ നടത്താന്‍ ഉത്തരവിട്ടു. 2022ല്‍ ഇന്ത്യന്‍ സുപ്രിം കോടതി ഈ തീരുമാനം ശരിവച്ചു.
അതേ വര്‍ഷം കരാര്‍ 'വഞ്ചനാപരമായ ഉദ്ദേശ്യത്തോടെയാണ് ഏര്‍പ്പെട്ടത്', പേറ്റന്റ് നിയമവിരുദ്ധമാണെന്നും ഇന്ത്യയുടെ പൊതുനയവുമായി യോജിക്കുന്നതല്ലെന്നും ചൂണ്ടിക്കാട്ടി ഡല്‍ഹി ഹൈക്കോടതി ദേവാസിന് ഐസിസി നല്‍കിയ നഷ്ടപരിഹാരം റദ്ദാക്കി.
2023 ഓഗസ്റ്റ് 1ന് യു എസ് അപ്പീല്‍ കോടതിയുടെ ഉത്തരവ് ആന്‍ട്രിക്‌സിനും ഇന്ത്യന്‍ സര്‍ക്കാരിനും വലിയ ആശ്വാസമായി. എന്നാല്‍ 2024 മെയ് 6ന് ദേവാസിലെ വിദേശ നിക്ഷേപകര്‍ 2023-ലെ ഉത്തരവ് പുനഃപരിശോധിക്കാന്‍ യു എസ് ഒന്‍പതാം സര്‍ക്യൂട്ട് അപ്പീല്‍സ് കോടതി വിസമ്മതിച്ചതിനെതിരെ യു എസ് സുപ്രിം കോടതിയെ സമീപിക്കുകയായിരുന്നു.