ഇസ്ലാമാബാദ്: പാകിസ്ഥാന്‍ ഏറെ പ്രതീക്ഷയോടെ നടപ്പാക്കാന്‍ കാത്തിരുന്ന ചൈന-പാകിസ്ഥാന്‍ സാമ്പത്തിക ഇടനാഴി (സിപിഇസി) പദ്ധതിയായ മെയിന്‍ ലൈന്‍1 (എംഎല്‍1) റെയില്‍വേ നവീകരണത്തില്‍ നിന്ന് ചൈന പിന്മാറി.
പദ്ധതിയുടെ വിപുലീകരണചര്‍ച്ചകള്‍ക്കായി പാകിസ്ഥാന്‍ പ്രധാനമന്ത്രി ഷെഹ്ബാസ് ഷെരീഫ് ഈയിടെ ചൈനയില്‍ സന്ദര്‍ശനം നടത്തിയെങ്കിലും പ്രത്യേക ധസഹായ വാഗ്ദാനങ്ങളോ സിപിഇസി ഘട്ടം2 പ്രകാരമുള്ള പ്രധാന പദ്ധതികളോ ചൈനീസ് സര്‍ക്കാരിന്റെ ഭാഗത്തുനിന്ന് ലഭിച്ചില്ല.
കൃഷി, ഇലക്ട്രിക് വാഹനങ്ങള്‍, സൗരോര്‍ജ്ജം, ആരോഗ്യം, സ്റ്റീല്‍ എന്നിവയില്‍ 8.5 ബില്യണ്‍ ഡോളറിന്റെ ധാരണാപത്രങ്ങള്‍ (എംഒയു) ഒപ്പിടാന്‍മാത്രമേ ഈ സന്ദര്‍ശനം കൊണ്ട് ഷഹബാസിന് കഴിഞ്ഞുള്ളൂ. പക്ഷേ പ്രധാന നിക്ഷേപങ്ങളൊന്നും ലഭിച്ചതുമില്ല.
അതേസമയം, ആഗോള തലത്തില്‍ രാജ്യങ്ങള്‍ തമ്മിലെ ബന്ധങ്ങളില്‍ വലിയ മാറ്റങ്ങളാണ് കാണുന്നത്. അമേരിക്കയുമായുള്ള പാക്കിസ്ഥാന്റെ ബന്ധം കൂടുതല്‍ ഊഷ്മളമാവുകയാണ്. ഈ മാറ്റത്തിന്റെ പ്രതികരണമെന്ന നിലയില്‍ ടിയാന്‍ജിനില്‍ നടന്ന ഷാങ്ഹായ് സഹകരണ സംഘടന (എസ്‌സിഒ) ഉച്ചകോടിയില്‍ ചൈനയും റഷ്യയും ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള അടുപ്പം കൂടുതല്‍ശക്തമായി.
സിപിഇസി പദ്ധതി എന്താണ്?
ചൈനയുടെ സിന്‍ജിയാങ് മേഖലയെ പാകിസ്ഥാനിലെ തുറമുഖമായ ഗ്വാദറുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന അടിസ്ഥാന സൗകര്യ പദ്ധതിയാണ് ചൈനപാകിസ്ഥാന്‍ സാമ്പത്തിക ഇടനാഴി. ഇത്തരമൊരു ഇടനാഴിയുണ്ടാക്കുന്നത് ദക്ഷിണേഷ്യയും മധ്യേഷ്യയും മിഡില്‍ ഈസ്റ്റും ആഫ്രിക്കയുമായുള്ള സാമ്പത്തിക ബന്ധങ്ങള്‍ ഊര്‍ജിതമാക്കുമെന്നായിരുന്നു പ്രതീക്ഷ. ഇത് ചൈനയുടെ ഊര്‍ജ ഇറക്കുമതിയ്ക്കും സഹായകരമാകുമെന്നായികരുന്നു പ്രതീക്ഷ. ഏകദേശം 3,000 കിലോമീറ്റര്‍ ദൈര്‍ഘ്യമുള്ള സിപിഇസി ചൈനയുടെ ബെല്‍റ്റ് ആന്‍ഡ് റോഡ് ഇനിഷ്യേറ്റീവിന്റെ (BRI) നിര്‍ണായക ഭാഗമാണ്.
ചൈനയും പാകിസ്ഥാനും തമ്മിലുള്ള വ്യാപാരം വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും, ചൈനീസ് ഊര്‍ജ്ജ ഇറക്കുമതി സുഗമമാക്കുന്നതിനും, സാമ്പത്തിക വളര്‍ച്ച വളര്‍ത്തുന്നതിനും ഉദ്ദേശിച്ചുള്ളതാണ്, നിക്ഷേപങ്ങള്‍ 60 ബില്യണ്‍ ഡോളറില്‍ കൂടുതലാകുമെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.
ആറ് ദിവസത്തെ സന്ദര്‍ശന വേളയില്‍, പാകിസ്ഥാന്റെ സുരക്ഷാ അന്തരീക്ഷം അപകടസാധ്യതകള്‍ സൃഷ്ടിക്കുന്നുവെന്ന് ഷെരീഫ് ചൈനീസ് നിക്ഷേപകരോട് സമ്മതിച്ചു. എന്നാല്‍ ചൈനീസ് പൗരന്മാര്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ സംരക്ഷണം നല്‍കാമെന്ന് അദ്ദേഹം വാഗ്ദാനം ചെയ്തു.
കാലതാമസത്തെക്കുറിച്ചും ചുവപ്പുനാടയെക്കുറിച്ചും നിക്ഷേപകര്‍ ആശങ്കകള്‍ ഉന്നയിച്ചതിനെത്തുടര്‍ന്ന് ഉദ്യോഗസ്ഥ തടസ്സങ്ങള്‍ നീക്കുമെന്നും അദ്ദേഹം വാഗ്ദാനം ചെയ്തു. എന്നാലും, ചൈനീസ് അംഗീകാരമില്ലാതെ സിപിഇസി 2.0 ന്റെ 'ഔപചാരിക തുടക്കം ' സംബന്ധിച്ച അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഏകപക്ഷീയമായ പ്രഖ്യാപനം കൂട്ടായ്മയില്ലെന്നതിന്റെ തെളിവായി വിലയിലരുത്തപ്പെട്ടു.
സിപിഇസി യുടെ കേന്ദ്രബിന്ദുവായിരുന്ന ML1 റെയില്‍വേ പദ്ധതിയില്‍ നിന്ന് ചൈന പിന്മാറിയത്, ധനസഹായത്തിനായി ഏഷ്യന്‍ വികസന ബാങ്കിലേക്ക് (ADB) തിരിയാന്‍ പാകിസ്ഥാനെ നിര്‍ബന്ധിതരാക്കിയെന്നാണ് റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍. കറാച്ചിയില്‍ നിന്ന് പെഷവാറിലേക്കുള്ള 1,800 കിലോമീറ്റര്‍ പാതയുടെ ഭാഗമായ കറാച്ചിറോഹ്രി ഭാഗം നവീകരിക്കുന്നതിന് പാക്കിസ്ഥാന്‍ എഡിബിയില്‍ നിന്ന് 2 ബില്യണ്‍ ഡോളര്‍ വായ്പ തേടുകയാണ്.
തുടക്കത്തില്‍, ഏകദേശം 60 ബില്യണ്‍ ഡോളര്‍ നിക്ഷേപ വാഗ്ദാനമാണ് ചൈന നല്‍കിയിരുന്നത്. എന്നാല്‍ ഏകദേശം പത്തുവര്‍ഷത്തോളം നീണ്ട ചര്‍ച്ചകള്‍ക്കും പാകിസ്ഥാന്റെ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധികള്‍ രൂക്ഷമാകുന്നതിനും ശേഷം, അത്തരമൊരു ഉയര്‍ന്ന അപകടസാധ്യതയുള്ള പദ്ധതിക്ക് ധനസഹായം നല്‍കാനുള്ള ബീജിംഗിന്റെ താല്പര്യം കുറഞ്ഞു.
ചൈന എന്തുകൊണ്ടാണ് പിന്മാറിയത് ?
വിദേശ ചെലവുകളും നിക്ഷേപങ്ങളും കുറച്ചുകൊണ്ടുള്ള സാമ്പത്തിക പുനക്രമീകരണത്തിന്റെ ഉദാഹരമാണ് ചൈനയുടെ ഈ പിന്മാറ്റം. സ്വന്തം സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ സമ്മര്‍ദ്ദത്തിലായതിനാലും പങ്കാളി രാജ്യങ്ങളില്‍ കടം തിരിച്ചടവ് അപകടസാധ്യതകള്‍ വര്‍ദ്ധിച്ചതിനാലും, ഉയര്‍ന്ന എക്‌സ്‌പോഷര്‍ പദ്ധതികളില്‍ നിന്ന് ചൈന പിന്മാറുകയാണ്. ചൈനീസ് വൈദ്യുതി ഉല്‍പ്പാദകര്‍ക്ക് പാകിസ്ഥാന്‍ നല്‍കേണ്ട കുടിശ്ശിക വര്‍ദ്ധിച്ചതും അന്താരാഷ്ട്ര നാണയ നിധിയില്‍ നിന്നുള്ള ആവര്‍ത്തിച്ചുള്ള ജാമ്യാപേക്ഷകളും ഇതിനെ പ്രത്യേകിച്ച് അപകടകരമായ ഒരു പന്തയമാക്കി മാറ്റി.
ഈ പിന്‍വാങ്ങല്‍ സിപിഇസിയുടെ അവസാനത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നില്ല, പക്ഷേ അത് അതിന്റെ ആക്കം നഷ്ടപ്പെടുന്നതിനെ എടുത്തുകാണിക്കുന്നു.
വാഷിംഗ്ടണ്‍ കണ്ണുവെച്ചിരിക്കുന്ന കാനഡയിലെ ബാരിക്ക് ഗോള്‍ഡ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത ബലൂചിസ്ഥാനിലെ റെക്കോ ഡിക് ചെമ്പ്, സ്വര്‍ണ്ണ ഖനി പാകിസ്ഥാന്റെ റെയില്‍വേകളെ ആധുനികവല്‍ക്കരിക്കാനുള്ള അടിയന്തിര ആവശ്യം വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. കയറ്റുമതി വരുമാനത്തിന്റെ ഒരു പ്രധാന സ്രോതസ്സായി മാറുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ഖനിക്ക് വിശ്വസനീയമായ ഒരു ഗതാഗത ശൃംഖല ആവശ്യമാണ്. നിലവിലെ റെയില്‍വേ സംവിധാനം കാലഹരണപ്പെട്ടതും പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന കനത്ത ചരക്ക് കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ കഴിവില്ലാത്തതുമാണ്.
ഇത് തിരിച്ചറിഞ്ഞുകൊണ്ട്, റെക്കോ ഡിക്മായി ബന്ധപ്പെട്ട അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങള്‍ക്കായി എഡിബി ഇതിനകം 410 മില്യണ്‍ ഡോളര്‍ വാഗ്ദാനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്, ഇത് പാകിസ്ഥാന്റെ ദീര്‍ഘകാല കയറ്റുമതി തന്ത്രത്തില്‍ അതിന്റെ പങ്ക് ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നു.
എഡിബിയിലേക്ക് തിരിയുന്നത് നയതന്ത്രപരമായ മാറ്റത്തോടൊപ്പം സാമ്പത്തിക മാറ്റത്തെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ആദ്യമായാണ് ഒരു ബഹുരാഷ്ട്ര വായ്പാദാതാവ് ഒരു മുന്‍നിര ബെല്‍റ്റ് ആന്‍ഡ് റോഡ് ഇനിഷ്യേറ്റീവ് (ബിആര്‍ഐ) പദ്ധതിക്ക് നേതൃത്വം നല്‍കുന്നത്. എഡിബി വായ്പയെക്കുറിച്ച് പാകിസ്ഥാന്‍ ചൈനയെ മുന്‍കൂട്ടി അറിയിച്ചിരുന്നുവെന്ന് സ്രോതസ്സുകള്‍ പറയുന്നു.
പാകിസ്ഥാന്‍ സൈനിക മേധാവി അസിം മുനീര്‍ അടുത്തിടെ രാജ്യത്തിന്റെ നിലപാട് സംഗ്രഹിച്ചുകൊണ്ട്, 'ഒരു സുഹൃത്തിനുവേണ്ടി മറ്റൊന്നിനെ ത്യജിക്കില്ല' എന്ന് പറഞ്ഞിരുന്നു. റെക്കോ ഡിഖ് ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള പാകിസ്ഥാന്റെ ധാതു സമ്പത്തില്‍ അമേരിക്കയും പുതിയ താല്‍പ്പര്യം കാണിക്കുന്നതോടെ, ഇസ്ലാമാബാദ് ബീജിംഗുമായി സൗഹാര്‍ദ്ദപരമായ ബന്ധം നിലനിര്‍ത്തിക്കൊണ്ട് അതിന്റെ പങ്കാളിത്തം വൈവിധ്യവത്കരിക്കാനാണ് ശ്രമിക്കുന്നത്.
പാകിസ്ഥാന്റെ 60 ബില്യണ്‍ ഡോളറിന്റെ സാമ്പത്തിക ഇടനാഴി പദ്ധതിയില്‍ നിന്ന് ചൈന പിന്മാറി; ഇനി ആശ്രയം എഡിബി
